
15 maj Wynajem aut wyposażonych w odbiorniki radiowe a publiczne udostępnienie utworów.
W niniejszym tekście omówię wyrok TS UE z 2 kwietnia 2020r. C-753/18 i opiszę co to oznacza dla polskich przedsiębiorców.
W wyroku C-753/18 (Stim i SAMI) Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że wynajem aut wyposażonych w odbiorniki radiowe nie stanowi publicznego udostępniania podlegającego opłatom licencyjnym.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczył wykładni art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.U. 2001, L 167, s. 10) oraz art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (Dz.U. 2006, L 376, s. 28).
Zapytanie prejudycjalne złożone zostało w ramach sporów pomiędzy szwedzkimi organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi – Stim i SAMI a dwoma spółkami wynajmującymi pojazdy silnikowe z siedzibą w Szwecji – Fleetmanager i NB. Firmy te oferowały bezpośrednio lub przez pośredników wynajem pojazdów wyposażonych w odbiorniki radiowe w wynajmie krótkoterminowym (na okres nieprzekraczający 29 dni).
Wniosek został przedstawiony w przedmiocie kwalifikacji wynajmu pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe z punktu widzenia prawa autorskiego.
Zgodnie z pkt 14 i 15 wyroku TS: w sporze między Stim a Fleetmanager rozpoznawanym przez tingsrätt (sąd pierwszej instancji, Szwecja) Stim wniosła o zasądzenie na jej rzecz od tej spółki zapłaty kwoty 369 450 SEK (około 34 500 EUR), wraz z odsetkami, tytułem odszkodowania za naruszenie prawa autorskiego. Stim podniosła, że spółka Fleetmanager, udostępniając osobom trzecim, a mianowicie spółkom prowadzącym wynajem pojazdów samochodowych, pojazdy wyposażone w odbiorniki radiowe w celu oddania ich klientom indywidualnym w najem krótkoterminowy, przyczyniła się do naruszeń prawa autorskiego popełnionych przez te spółki, które podawały utwory muzyczne do publicznej wiadomości bez wymaganej do tego zgody.
Sąd pierwszej instancji uznał, że wynajem pojazdów wyposażonych w odbiorniki radiowe oznacza 'publiczne udostępnianie’ oraz że istnieją podstawy do wypłaty odszkodowania autorom tych utworów. Stwierdzono jednak również, że Fleetmanager nie brała udziału w tych naruszeniach prawa autorskiego, skutkiem czego powództwo Stim zostało oddalone. Powyższe orzeczenie zostało utrzymane w mocy w postępowaniu apelacyjnym. Stim wniosła od tego orzeczenia skargę kasacyjną do Högsta domstolen (sądu najwyższego, Szwecja).
Z kolei wg pkt 16 i 17 wyroku TS, w sporze między SAMI a NB, to NB wniosła do Patent- och marknadsdomstolen (sądu ds. własności intelektualnej i gospodarczych, Szwecja) powództwo o ustalenie, że nie była zobowiązana do zapłaty na rzecz SAMI wynagrodzenia za korzystanie z fonogramów w okresie od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2016 r. z tego tytułu, że pojazdy wynajmowane przez nią osobom prywatnym i przedsiębiorcom były wyposażone w odbiorniki radiowe i odtwarzacze CD.
Sąd rozpoznający tę sprawę uznał, że ustawę z 1960 r. należy interpretować zgodnie z dyrektywą 2001/29 i że w myśl orzecznictwa Trybunału korzystanie z fonogramu, uregulowane w art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115, stanowi odpowiednik 'publicznego udostępniania’ w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29. Sąd ten stwierdził również, że dostarczenie przez NB odbiorników radiowych w wynajmowanych pojazdach umożliwiało korzystającym z nich osobom odsłuchiwanie nagrań dźwiękowych i z tego powodu należało je postrzegać jako 'udostępnianie’. Rzeczony sąd wyraził ponadto stanowisko, że zostały spełnione także pozostałe kryteria uznania za 'publiczne udostępnianie’.
W konsekwencji orzekł on, że NB była zobowiązana do zapłaty odszkodowania na rzecz SAMI, i oddalił powództwo wniesione przez NB.
Orzeczenie to zostało uchylone w postępowaniu apelacyjnym przez Svea hovrätt, Patent- och marknadsöverdomstolen (sąd apelacyjny z siedzibą w Sztokholmie, działający jako sąd apelacyjny ds. własności intelektualnej i gospodarczych, Szwecja). SAMI wniosła od tego orzeczenia skargę kasacyjną do Högsta domstolen (sądu najwyższego).
Szwedzki sąd najwyższy, do którego wniesiono obie skargi, postanowił zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości o ustalenie, czy wynajem pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe stanowi publiczne udostępnianie w rozumieniu dyrektywy 2001/29 w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym oraz dyrektywy 2006/115 w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej.
TS w rozstrzygnięciu stwierdził, iż art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001 w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym oraz art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115 w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej należy interpretować w ten sposób, że wynajem pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe nie stanowi publicznego udostępnienia w rozumieniu tych przepisów.
Wypożyczalnie aut nie muszą płacić tantiem z tytułu publicznego udostępniania utworów.
Co to oznacza dla przedsiębiorców dokonujących wynajmu pojazdów samochodowych wyposażonych w radioodbiorniki radiowe?
Zgodnie art. 213 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, posiadaczom urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego wolno publicznie odtwarzać nadawane w nim utwory wyłącznie na podstawie umowy zawartej z właściwą organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, chyba że ich odtwarzanie następuje na podstawie odrębnej umowy.
Ponadto według art. 24 ust. 2 tej ustawy, posiadacze urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego mogą za ich pomocą odbierać nadawane utwory, choćby urządzenia te były umieszczone w miejscu ogólnie dostępnym, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych (dozwolony użytek – licencja ustawowa – w związku z wykorzystywaniem odbiorników)
Wobec tego, jeżeli odtwarzanie za pomocą odbiorników w wynajmowanych autach nadawanych utworów zostałoby przez TS UE uznane za ich publiczne udostępnianie, przedsiębiorcy trudniący się wynajmem takich pojazdów – byliby zobowiązani do zawarcia umowy z właściwą organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub też ich odtwarzania na podstawie odrębnej umowy licencyjnej oraz uiszczania wynagrodzenia (art. 213 ustawy)
W braku takiej umowy – odbieranie nadawanych utworów nie mogłoby się łączyć z osiąganiem korzyści majątkowych. W sytuacji najmu pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe, można byłoby z pewnością uznać, przynajmniej pośrednio, istnienie odnoszenia takich korzyści w postaci uzyskiwania czynszu najmu (niemożność skorzystania z licencji ustawowej z art. 24 ust. 2 ustawy)
W obliczu jednak uznania przez Trybunał, że wynajem pojazdów samochodowych wyposażonych w odbiorniki radiowe, za pomocą których może dochodzić do odtwarzania utworów, nie stanowi ich publicznego udostępniania, przedsiębiorcy podlegający prawu polskiemu dokonujący takiego wynajmu nie będą zobowiązani do zawarcia umowy z organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub umowy licencyjnej i będą uprawnieni do osiągania pośrednich korzyści majątkowych w postaci uzyskiwanego czynszu najmu.